Lời dẫn: Hôm nay (17/12/2010), thấy trên Tiền Vệ bản dịch một bài viết cũ của bác Lưu Hiểu Ba, với tựa đề "INTERNET LÀ TẶNG VẬT THƯỢNG ĐẾ DÀNH CHO TRUNG QUỐC", do bác Nguyễn Tôn Hiệt chuyển dịch từ bản tiếng Anh trên Times (April 28, 2009).
Nguyễn Tôn Hiệt là một bút hiệu của bác Hoàng Ngọc Tuấn – đồng chủ bút Tiền Vệ.
Đọc qua bài này, tôi biết đây vốn là bản dịch có nguồn chính bằng tiếng Trung là bài 我与互联网(Tôi và internet ) của bác Lưu Hiểu Ba. Bài viết hoàn thành tại nhà riêng ở Bắc Kinh, vào ngày 14 tháng 2 năm 2006.
Sau đó, có một bản tiếng sang tiếng Anh, dịch kém, không chuyển tải được hết nội dung bản tiếng Trung, với tựa đề là Me and the Internet (Tôi và Internet), xuất hiện đâu đó trên mạng.
Và sau đó, Times đã lấy về từ mạng, không đối chiếu, cứ thế sử dụng, và đặt lại cho một cái tít rất kêu là The internet is God's present to China (Internet là quà tặng/tặng vật của Chúa dành cho Trung Quốc). Hơi cảm thấy sự làm ăn không cẩn trọng của Times.
Và rồi, bản dịch tiếng Việt của bác Hiệt được thực hiện từ cái bản tiếng Anh nói trên.
Lẽ ra cần phải có một bản dịch tiếng Việt từ nguyên bản tiếng Trung, nhưng không có thời gian, nên tạm dùng bản dịch của bác Hiệt vậy. Đọc lấy ý chính, còn về tiểu tiết thì bản dịch này không đạt. Chẳng hạn:
– các đoạn trong tiếng Anh chỉ là tóm lược ý chính của bài tiếng Trung, nên bản tiếng Việt cũng theo thế mà chỉ là bản tóm tắt,
– theo tôi, dùng chữ "Chúa" hay "Đức Chúa Trời" thì sát hơn với tinh thần của Ki-tô giáo trong ngữ cảm tiếng Việt (so với cách dùng Thượng đế trong bản dịch của bác Hiệt), và đỡ lầm lần với chữ Thượng đế theo quan niệm của Trung Hoa trước khi Ki-tô giáo được du nhập vào (mặc dù nguyên bản tiếng Trung của bác Lưu Hiểu Ba là Thượng đế 上帝),
– bác Hiệt dùng cái cụm từ "nạn truyền nhiễm hội chứng hô hấp cấp tính nặng" vừa cầu kỳ lại vừa không đúng ! Cả nguyên bản tiếng Trung, cả bản dịch tiếng Anh, đều ghi là "SARS", bác cứ thế chép sang tiếng Việt thì vừa đúng vừa dễ hiểu. Chứ nói "nạn truyền nhiễm hội chứng hô hấp cấp tính nặng" thì bạn đọc tiếng Việt hầu như không cảm nhận ra cái Sars nổi tiếng phát nguồn từ Trung Quốc mấy năm trước.
– đoạn cuối cùng dịch theo bản tiếng Anh, nên thành ra: "Các tín đồ Thiên Chúa giáo ở Trung Quốc nói rằng mặc dù người Trung Quốc không có ý thức tín ngưỡng, Thượng Đế vẫn không bỏ rơi nhân dân Trung Quốc khốn khổ. Internet là tặng vật Thượng Đế dành cho Trung Quốc. Nó là công cụ tốt nhất để nhân dân Trung Quốc thực hiện dự phóng xoá bỏ thân phận nô lệ và tranh đấu cho tự do." Đọc cái này, tưởng bác Lưu Hiểu Ba là tín đồ Ki-tô giáo cũng nên. Còn bản tiếng Trung thì không gây lầm lẫn như vậy, mà rất rõ ý bác ấy chỉ nghe một người là tín đồ Ki-tô giáo nói ví von như vậy thôi !
Liao Xaobo/Lưu Hiểu Ba tại lễ trao giải Nô-ben Hòa bình 2010 (bức ảnh không cần chú thích thêm)
—
INTERNET LÀ TẶNG VẬT THƯỢNG ĐẾ DÀNH CHO TRUNG QUỐC
Nguyên tác tiếng Trung của Lưu Hiểu Ba
Bản dịch Nguyễn Tôn Hiệt (qua bản dịch tiếng Anh)
Hôm nay có hơn 100 triệu người sử dụng internet ở Trung Quốc. Chính quyền Trung Quốc vừa yêu internet, lại vừa ghét nó. Một đàng, internet là một công cụ để làm tiền. Đàng khác, chế độ độc tài Cộng Sản lại sợ sự tự do ngôn luận.
Internet đã làm nẩy sinh sự thức tỉnh của tư tưởng trong nhân dân Trung Quốc. Điều này làm chính quyền lo ngại, khiến họ xem việc ngăn chặn internet là công tác hết sức quan trọng để thực hiện việc kiểm soát ý thức hệ.
Tháng Mười 1999, tôi mãn hạn ba năm tù và trở về nhà. Ở nhà tôi có một chiếc computer và dường như tất cả bạn bè lui tới thăm viếng đều bảo tôi hãy sử dụng nó. Tôi đã thử một vài lần nhưng cảm thấy rằng tôi không thể viết được bất cứ cái gì trong lúc ngồi đối diện với một cái máy, và tôi khăng khăng tiếp tục viết bằng một cây bút mực. Nhờ sự thuyết phục và hướng dẫn đầy kiên nhẫn của bạn bè, dần dần tôi quen dùng computer và bây giờ tôi không rời nó được. Như một người viết để mưu sinh, và như một người đã tham dự vào phong trào dân chủ năm 1989, lòng tri ân của tôi đối với internet không thể nào tả xiết.
Tôi đã mất một tuần lễ để viết bài tiểu luận đầu tiên trên computer — dăm ba lần tôi tưởng như sắp bỏ cuộc. Nhờ sự cổ vũ của bạn bè, tôi viết xong bài ấy. Lần đầu tiên, tôi gửi một bài viết qua e-mail. Vài giờ sau, tôi nhận được thư hồi đáp từ biên tập viên. Điều này đã làm tôi nhận thức được sự kỳ diệu của internet.
Với chế độ kiểm duyệt ở đây, các tiểu luận của tôi chỉ có thể được xuất bản ở hải ngoại. Trước khi sử dụng computer, những bài viết bằng tay của tôi thì khó khăn để sửa chữa câu chữ, và gửi đi thì phí tổn cao. Để tránh cho những bài viết ấy khỏi lọt vào tay công an, tôi thường đi từ phía tây của thành phố sang phía đông nơi tôi có một người bạn ngoại quốc sở hữu một máy fax.
Internet làm cho việc thu thập thông tin, liên lạc với thế giới bên ngoài và gửi bài cho báo chí ngoại quốc được dễ dàng hơn. Nó giống như một cái siêu-động-cơ làm cho các bài viết của tôi bắn vọt ra khỏi một cái giếng. Internet là một kênh thông tin mà các nhà độc tài Trung Quốc không thể kiểm duyệt hoàn toàn; nó cho phép người ta phát biểu và thông tri, và nó cung ứng điều kiện để tổ chức những sự kiện bất ngờ.
Những bức thư ngỏ được ký tên bởi các cá nhân hay các đoàn nhóm là một phương cách quan trọng để người dân phản kháng chế độ độc tài và đấu tranh cho tự do. Bức thư ngỏ từ Vaclav Havel gửi đến nhà độc tài Husak của nước Tiệp là một ví dụ kinh điển về sự phản đối của người dân trước chế độ độc tài.
Phương Lệ Chi, một nhà bất đồng chính kiến nổi danh, đã viết một bức thư ngỏ gửi Đặng Tiểu Bình, lãnh tụ của Trung Quốc, để yêu cầu trả tự do cho tù nhân chính trị Ngụy Kinh Sinh. Tiếp theo đó là hai bức thư ngỏ, do 33 và 45 người ký tên. Ba bức thư ngỏ này được xem như dạo khúc cho phong trào dân chủ năm 1989, khi thư ngỏ nổi lên ào ạt như những măng mọc sau mưa để ủng hộ cho các sinh viên phản kháng.
Hồi đó, người ta đã tốn rất nhiều thời gian và công sức để thực hiện một bức thư ngỏ. Những bước chuẩn bị đã bắt đầu trước đó một tháng; phải tìm cho được những người tổ chức để kết tập quần chúng. Chúng tôi bàn luận về nội dung của thư ngỏ, về câu chữ, về thời điểm, và mất vài ngày mới đạt đến sự đồng thuận. Sau đó, chúng tôi phải tìm cho được một nơi để đánh máy bức thư viết tay và sao ra thành vài bản. Sau khi văn bản ấy được xem lại cẩn thận, thì công việc mất nhiều thời gian nhất là thu thập chữ ký. Bởi vì chính quyền luôn canh chừng theo dõi đường dây điện thoại của những người nhạy cảm, chúng tôi đã phải cưỡi xe đạp đi khắp các ngả ở Bắc Kinh.
Trong một thời đại không có internet, thật là bất khả để thu thập chữ ký của vài trăm người, và cũng thật là bất khả để phát tán tin tức nhanh chóng ra khắp thế giới. Thời ấy, tầm ảnh hưởng của và sự tham dự vào các chiến dịch viết thư ngỏ thì rất hạn chế. Chúng tôi đã làm việc suốt nhiều ngày, và rốt cuộc chúng tôi chỉ kiếm được vài chục người ký tên. Những chiến dịch thu thập chữ ký trong thời đại mới này đã tạo ra một bước nhảy lượng tử.
Sự dễ dàng, mở rộng và tự do của internet đã giúp cho ý kiến của công chúng trở nên rất sinh động trong những năm gần đây. Chính quyền có thể kiểm soát báo chí và truyền hình, nhưng không thể kiểm soát internet. Những vụ tai tiếng bị kiểm duyệt qua phương tiện truyền thông bình thường, thì lại được truyền bá qua internet. Chính quyền bây giờ phải tiết lộ thông tin và các viên chức nhà nước có thể phải xin lỗi công khai.
Viên chức cao cấp đầu tiên đứng ra xin lỗi là Chu Dung Cơ, lúc đang là Thủ Tướng, vào năm 2001. Ông ta đã xin lỗi về một vụ nổ tại một ngôi trường khiến 41 người thiệt mạng. Cùng lúc ấy, dưới sức ép của ý kiến quần chúng trên internet, chính quyền đã phải trừng phạt các viên chức — về nạn truyền nhiễm hội chứng hô hấp cấp tính nặng, về những tai nạn hầm mỏ và về sự ô nhiễm của sông Tùng Hoa.
Internet có khả năng dị thường trong việc tạo ra những minh tinh. Nó không chỉ sản xuất ra những minh tinh văn nghệ giải trí, mà còn tạo ra những “anh hùng nói sự thật”. Nó đã cho phép một thế hệ trí thức mới nổi lên và nó tạo ra những anh hùng của quần chúng như bác sĩ quân y Tưởng Ngạn Vĩnh (người đã công khai cảnh báo về nguy cơ của nạn truyền nhiễm hội chứng hô hấp cấp tính nặng và buộc chính quyền phải hành động).
Các tín đồ Thiên Chúa giáo ở Trung Quốc nói rằng mặc dù người Trung Quốc không có ý thức tín ngưỡng, Thượng Đế vẫn không bỏ rơi nhân dân Trung Quốc khốn khổ. Internet là tặng vật Thượng Đế dành cho Trung Quốc. Nó là công cụ tốt nhất để nhân dân Trung Quốc thực hiện dự phóng xoá bỏ thân phận nô lệ và tranh đấu cho tự do.
—————————
—
Các entry cùng chủ đề đã đi trên blog này:
Kì 15 : Tôi và internet (bài viết cũ năm 2006)
Kì 14: Giải Hòa Bình mang tên Khổng Tử
Kì 13: Lưu Hiểu Ba, cũng như gia đình anh hay người đại lí cho anh, không thể đến nhận giải, nên việc trao mề-đay và tiền thưởng cho Lưu Hiểu Ba được gia hạn !
Kì 12: Lưu Hiểu Ba, Thiên An Môn và thơ Bắc Đảo (Bei Dao)
Kì 11: Hình ảnh Lưu Hiểu Ba dưới con mắt của báo Công An (Việt Nam)
Kì 10: Bản dịch tạm cho thư ngỏ của các cựu thần : Lý Nhuệ biến thành Lý Duệ !
Kì 9: Trí thức Trung Quốc lên tiếng ủng hộ Lưu Hiểu Ba, và kêu gọi nhà đương cục phóng thích
Kì 8: Xem lại một vài tấm ảnh của bác Lưu
Kì 7: Hiệu ứng Lưu Hiểu Ba : Một nhóm cựu thần đòi quốc hội Trung Quốc thực thi quyền tự do ngôn luận
Kì 6: Không có tóc vì tóc rụng mất rồi !
Kì 5 : Liệu bác Lưu Hà có thể thay chồng đi nhận giải Nobel hay không ?
Kì 4: Bác Lưu Hiểu Ba nhận giải Nobel Hòa bình 2010 ở trong tù
Kì 3: Một bài thơ của Lưu Hiểu Ba: Khát vọng cao chạy xa bay
Kì 2: Người vợ gang thép
Kì 1: Lưu Hiểu Ba nhận án 11 năm tù giam
Bổ sung 1 (18/12/2010): Bất giác nhớ ra, và tìm lại, thì thấy có bản dịch của một người khác đã công bố trên talawas blog, như dưới đây
Trần Quốc Việt dịch
Ngày nay có hơn 100 triệu người sử dụng internet ở Trung Quốc. Chính quyền Trung Quốc vừa yêu lại vừa ghét nó. Một mặt, internet là công cụ để kiếm tiền. Mặt khác, chuyên chính cộng sản lại sợ tự do ngôn luận.
Internet đã hồi sinh những tư tưởng trong lòng người Trung Quốc. Điều này gây lo ngại cho chính quyền nên họ chú trọng rất nhiều đến việc kiểm duyệt internet nhằm cố gắng duy trì sự kiểm soát về tư tưởng.
Vào tháng Mười năm 1999 tôi về nhà sau khi mãn hạn ba năm tù. Trong nhà có chiếc máy tính và hầu như bạn bè ai đến thăm cũng đều khuyên tôi nên dùng nó. Tôi thử một vài lần nhưng lòng cảm thấy mình chẳng viết được điều gì khi ngồi trưóc một chiếc máy vô tri cho nên tôi cứ đòi viết bằng bút máy thường. Dần dần, dưới sự thuyết phục kiên nhẫn và chỉ dẫn của bạn bè, tôi bắt đầu làm quen với máy tính và giờ thì không tài nào dứt ra nổi. Là người sống bằng cây bút, và là người tham gia phong trào dân chủ năm 1989, tôi thật khó mà diễn tả lòng biết ơn của mình đối với internet.
Bài viết đầu tiên của tôi trên máy tính mất đến cả tuần lễ khiến nhiều lúc tôi muốn bỏ cuộc dở chừng. Song nhờ sự khích lệ của bạn bè, cuối cùng tôi cũng viết xong. Lần đầu tiên, tôi gởi bài đi qua điện thư. Chỉ vài giờ sau tôi nhận thư trả lời từ nguời biên tập. Qua điều này tôi ý thức được sự kỳ diệu của internet.
Do sự kiểm duyệt ở trong nước, các bài viết của tôi chỉ có thể được đăng ở nước ngoài. Trước kia khi chưa dùng máy tính, các bài viết tay của tôi thường khó sửa và cái giá gởi bài đi thường cao. Để tránh cho các bài viết khỏi bị đón chặn, tôi thường đi từ phía tây của thành phố đến phía đông nơi tôi có người bạn nước ngoài có máy fax.
Internet giúp ta tiếp cận thông tin, liên lạc với thế giới bên ngoài và gởi bài cho các cơ quan truyền thông ở nước ngoài dễ dàng hơn. Tựa như một cỗ máy thần kỳ, nó làm cho các bài viết của tôi tuôn trào ra dễ dàng như ta lấy nước từ giếng lên. Internet là một kênh thông tin mà các nhà độc tài Trung Quốc không thể nào kiểm duyệt hoàn toàn được, cho phép người dân lên tiếng và liên lạc, và nó tạo ra một diễn đàn cho sự tổ chức tự phát.
Những thư ngỏ kèm chữ ký của các cá nhân hay của tập thể là một cách quan trọng đối với người dân để chống lại chế độ độc tài và đấu tranh cho tự do. Thư ngỏ của Vaclav Havel gởi cho nhà độc tài Tiệp Khắc Husak là một trường hợp tiêu biểu của sự phản kháng dân sự đối với chế độ độc tài.
Phương Lệ Chi, nhà bất đồng chính kiến nổi tiếng, đã viết một thư ngỏ gởi Đặng Tiểu Bình, nhà lãnh đạo Trung Quốc, để yêu cầu thả người tù chính trị Ngụy Kinh Sinh. Sau thư ngỏ này còn có hai thư ngỏ khác, được ký bởi 33 và 45 người. Ba thư ngỏ này được xem như là khúc dạo đầu cho phong trào dân chủ năm 1989, là lúc khi các thư ngỏ xuất hiện nhiều như măng mọc sau cơn mưa để ủng hộ các sinh viên biểu tình.
Vào thời đó việc tổ chức viết một thư ngỏ tốn rất nhiều thời gian và công sức. Nào là phải chuẩn bị trước cả tháng trời, rồi phải tìm ra các người tổ chức để họ đi tìm mọi người. Chúng tôi bàn luận về nội dung lá thư, về câu chữ, thời điểm, rồi phải mất đến vài ngày mới đạt đến sự nhất trí chung. Sau đó chúng tôi phải lặn lội đi tìm nơi để đánh máy lá thư ngỏ đã chép tay sẵn và rồi sao ra một vài bản. Sau khi đọc sửa thư xong đến chuyện mất thời gian nhất là đi thu thập các chữ ký. Vì chính quyền đang nghe lén điện thoại của các người nhạy cảm, chúng tôi phải đạp xe đi tỏa ra khắp hướng của Bắc Kinh.
Trong thời đại không có internet, thật chẳng có cách nào thu thập được chữ ký của vài trăm người, và cũng chẳng có thể nào phổ biến rộng rãi nhanh chóng tin tức ra khắp thế giới. Vào thời đó, tầm ảnh hưởng và sự tham gia trong các cuộc vận động viết thư cũng rất hạn chế. Chúng tôi làm việc ròng rã trong nhiều ngày song cuối cùng chỉ có được mấy chục người ký tên. Các phong trào viết thư trong thời đại mới này đã đạt được sự tiến bộ đáng kể và bất ngờ.
Sự dễ dàng, tính chất công khai,và tự do của internet đã khiến công luận trở nên rất sôi động trong những năm gần đây. Chính quyền có thể kiểm soát báo chí và truyền hình, nhưng nó không thể kiểm soát internet. Chính quyền hiện nay phải công bố thông tin và các viên chức có thể phải xin lỗi công khai.
Viên chức cấp cao đầu tiên xin lỗi diễn ra trong năm 2001 khi Chu Dung Cơ, lúc đó là thủ tướng, đã xin lỗi về một vụ nổ tại một trường học đã khiến 41 người thiệt mạng. Đồng thời, dưới tác động của dư luận trên mạng, nhà cầm quyền phải trừng phạt các viên chức vì đã để xảy ra bệnh dịch SARS, các tai nạn hầm mỏ và vụ ô nhiễm sông Tùng Hoa.
Internet có khả năng phi thường là tạo ra các ngôi sao. Không chỉ nó tạo ra các ngôi sao giải trí, mà nó cũng tạo ra “các anh hùng nói thật”. Nó cho phép một thế hệ trí thức mới xuất hiện và tạo ra những anh hùng dân gian chẳng hạn như bác sĩ quân y Tưởng Ngạn Vĩnh (là người công khai cảnh báo về mối đe dọa của bệnh dịch SARS và buộc chính quyền phải hành động).
Những người Trung Quốc theo đạo Thiên Chúa nói rằng mặc dù những người Trung Quốc không có ý thức nào về tôn giáo, đức Chúa của họ nhất định không bỏ rơi nhân dân Trung Quốc đang gánh chịu đau khổ. Internet là món quà Chúa ban cho Trung Quốc. Nó là công cụ tốt nhất cho nhân dân Trung Quốc đang mơ ước vất đi sự nô lệ và đạt đến tự do.
Nguồn: http://www.timesonline.co.uk/tol/comment/columnists/guest_contributors/article6181699.ece
Bản tiếng Việt © 2010 Trần Quốc Việt
Bản tiếng Việt © 2010 talawas
Giao Blog 