Bài dưới đây của Nguyễn Thị Chân Quỳnh đăng trên tạp chí Văn học (khác với Văn) từ năm 1990. Bản trên mạng được lấy về từ đây.
Bản thân cụ Nguyễn Thị Chân Quỳnh năm nay cũng trên 80 tuổi, hiện đang ở Pháp.
Linh vị Nguyễn Thị Duệ được thờ cạnh Khổng Tử trong hậu cung của Văn miếu Mao Điền
(Cẩm Điền, Cẩm Giàng, Hải Dương).
—
Nguyễn Thị Chân Quỳnh |
© |
—
Những entry liên quan đã đi trên blog này:
– Kì 1: Thực hư về bà Nghè giả trai thời Mạc, Nguyễn Thị Toàn – 1 (bài Đinh Văn Niêm)
Lời dẫn: Chúng tôi đang quần quật làm việc ở khu vực Tiên Lữ. Đây là Tiên Lữ thuộc tỉnh Vĩnh Phúc. Công việc chưa đâu vào đâu, lại chuẩn bị lên đường để đến Tiên Lữ ở tỉnh Hưng Yên.
Cùng là Tiên Lữ nhưng mà khác tỉnh.
Công việc lần này là về cụ bà Nguyễn Thị Toàn hay Nguyễn Thị Duệ dưới đây. Có nhiều bác bên học thuật đã bàn luận xum trò rồi, và cuối cùng, lại sắp đến lượt chúng tôi.
Bài dưới đây là của Đinh Văn Niêm, vốn trên bee, được website của Bảo tàng Lịch sử VN lấy về.
—
NỮ GIẢ NAM ĐỖ TIẾN SĨ DƯỚI TRIỀU MẠC ?
Một số sách có nói đến nhân vật Nguyễn Thị Toàn, Nguyễn Thị Duệ người xã Kiệt Đặc, huyện Chí Linh, Hải Dương giả dạng nam nhi với các tên Nguyễn Ngọc Toàn, Nguyễn Văn Du, đỗ tiến sĩ dưới triều nhà Mạc.
Từ những ghi chép trên sách
– Sách "Những gương mặt phụ nữ Việt Nam tiêu biểu" (NXB KHXH-1976), trang 165 chép: "…Năm 20 tuổi, nhà Mạc mở khoa thi Hội, khoa ấy Toàn đỗ đầu, thầy học của Toàn đỗ thứ nhì… Bấy giờ các kỳ thi Hội, thi Đình bài thi đều do Ngọc Toàn thẩm định. Khoa thi ứng chế năm Tân Mùi (?) lấy Nguyễn Thọ Xuân đỗ đầu, chữ viết của Nguyễn Thọ Xuân không mấy ai đọc được, chỉ có bà mới hiểu nổi".
– Sách "Hải Dương phong vật chí" (NXB Lao Động 2009), trang 240 chép: "Ở thôn Kiệt Đặc, huyện Chí Linh có bà Nguyễn Thị Du, khi lên 12 tuổi, gặp lúc nhà Mạc đang ở giai đoạn cuối, người cha đưa bà lên trấn Cao Bằng, bà ăn mặc giả làm con trai tìm thầy tu nghiệp. Họ Mạc mở khoa thi Hội ở Cao Bằng… Khoa ấy bà đỗ thứ nhất… Nhà Mạc mất, bà ẩn cư vào trong hang núi, bị quân Trịnh bắt được… Tân Vương muốn tìm một nữ học sĩ để dạy cung nhân, bà được tiến cung dạy học gọi là Lễ sư. Gặp kỳ thi Hội, thi Đình văn quyển do bà duyệt định".
– Sách "Nữ sĩ Việt Nam" (NXBVN TP.HCM – 2000), trang 107 chép: "Nguyễn Thị Toàn (Chiêu Ứng phu nhân) 1527 – 1592 giả dạng làm trai lấy tên là Nguyễn Ngọc Toàn đậu tiến sĩ dưới triều nhà Mạc".
 |
Như vậy cả ba tác phẩm đều viết: Có một Nguyễn Thị Toàn hoặc Nguyễn Thị Duệ, người xã Kiệt Đặc, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương giả dạng nam nhi với tên là Nguyễn Ngọc Toàn hoặc Nguyễn Văn Du, đỗ đầu kỳ đại khoa (không xác định được khoa nào) ở cuối triều nhà Mạc. Từ đó, các kỳ thi Hội, thi Đình quan giám khảo đã mời bà duyệt định lại các bài văn những người thi đỗ.
Đến nghiên cứu các nguồn sử liệu
Nghiên cứu các nguồn sử liệu, các nhà khoa bảng Việt Nam dưới thời nhà Mạc, từ Mạc Đăng Dung đến Mạc Mậu Hợp là 63 năm, nhà Mạc tổ chức được 22 kỳ đại khoa. Đồng thời, triều Lê Trung Hưng ở giai đoạn này tổ chức được 3 kỳ chế khoa, 3 kỳ thi Hội. Như vậy, cả thời Lê – Mạc từ 1529 – 1592 tổ chức được 28 kỳ đại khoa lấy đỗ 11 vị trạng nguyên, 13 vị bảng nhãn, 20 vị thám hoa, 110 vị hoàng giáp và 374 vị đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân, không có ai tên là Nguyễn Ngọc Toàn hay Nguyễn Văn Du.
Các khoa thi dưới thời phong kiến Việt Nam nói chung và nhà Mạc nói riêng, quan trường đều do nhà vua cắt cử. Ngoài vua ra không ai được phép xem xét bài thi của thí sinh. Khi chưa truyền lô, yết bảng mà thông tin của kỳ thi lọt ra ngoài thì toàn bộ quan trường đều bị giáng phạt, nhẹ thì cách chức, nặng thì lưu đày, xử trảm. Như vậy làm sao mà quan giám khảo lại "mời bà Duệ Phi thẩm định bài thi của những người đã được lấy đỗ".
Về khoa thi ứng chế năm Tân Mùi, triều nhà Mạc chỉ có một năm Tân Mùi (1571) đây là khoa thi Hội chứ không phải khoa thi ứng chế (chế khoa). Nhà Mạc không mở chế khoa. Khoa này không có ai là Nguyễn Thọ Xuân đỗ thám hoa mà có Nguyễn Thọ Xuân đỗ thứ 2 hàng đệ tam giáp khoa Canh Thìn (1580) đời vua Mạc Mậu Hợp.
Như vậy, dưới triều Lê – Mạc có thể có một Nguyễn Thị Toàn hoặc Nguyễn Thị Duệ tài sắc thông minh, thơ hay học giỏi được tôn vinh vào hàng nữ sĩ như lễ nghi Nguyễn Thị Lộ, nữ sĩ Hồ Xuân Hương, nữ sĩ Đoàn Thị Điểm hay nữ sĩ Đạm Phương sau này. Còn về việc có một Nguyễn Thị Toàn hoặc Nguyễn Thị Duệ giả dạng nam nhi thi đỗ đầu kỳ đại khoa nào đó dưới triều nhà Mạc thì sử sách chưa bao giờ ghi chép.
Đinh Văn Niêm
Đang phải tốc kí một cái bài dầy đặc tư liệu (cả văn bản, cả thực địa, cả xác tín, cả đoán mò) về nhà Mạc. Có liên quan đến cái ấn tôi mới phát hiện ra.
Cái ấn ấy có liên quan đến Mạc Kính Thự.
Năm 2006, trong một bài viết trên talawas, ông Tạ Chí Đại Trường có viết một đoạn thú vị thế này:
"Vấn đề họ Mạc cũng khá phức tạp. Có những thủ lãnh Mạc (không có gì chứng minh
là đồng tông) đeo đẳng suốt đời Lí, qua Trần tuy ép mình làm gia thần (như Mạc
Đĩnh Chi với Trần Ích Tắc) nhưng vẫn còn thế lực đến Hồ, Minh thuộc, Hậu Lê, qua
thời gian, lập nên triều Mạc. Toàn thư đã sắp xếp ra một phả hệ liên tục
kể từ Mạc Hiển Tích (thế kỉ XI), và còn cả bia đá đời Lê Thánh Tông (1470) liên
hệ đến làng Cổ Trai của Mạc Đăng Dung, nhưng thư tịch Trung Quốc lại níu họ Mạc
Cổ Trai vào với một dòng di cư khác. Mạc Kính Thự trong tờ biểu cầu cứu Mãn
Thanh đã kể gốc ông cha ở thôn “Chaxiang [Trà Hương], huyện Đông Quan, Quảng
Đông” [6] . Có thể họ Mạc thất thế phải viện dẫn thật xa đời
để làm kế nhờ cậy, chứ đến lúc này thì Mạc đã hoà hợp với vùng trên, mang ý thức
Việt rõ ràng rồi, chứng cớ là con cháu những người trên vùng biển chạy loạn thế
kỉ XVI tập họp trên các đảo ven bờ Quảng Tây ngày nay nhận mình là Việt, rồi với
sự xuất hiện của Cộng hoà XHCN Việt Nam họ đã đổi thành Kinh [7] . Nhưng dù sao thì Mạc Hiển Tích ve bà Thái hậu mà
không ai dám xử, Mạc Đĩnh Chi trên xứ Bàng Hà bị xoá sổ, dân làm nô mà không sao
cả, còn đỗ trạng, đi sứ, tất cả chứng tỏ một vài họ Mạc đã có quyền lực riêng
biệt trên một vùng đồng ruộng, sông nước làm kiêng nể các chính quyền ở Thăng
Long. Cũng có thể với thế lực địa phương khó khu trừ đó mà Trần Quốc Tuấn bao
dung, đưa thêm một cánh tay an toàn cho họ Mạc, với dụng ý lấy vây cánh trong âm
mưu chống đối dòng làm vua để trả thù nhà theo lời dặn của cha. ".
(chú thích:
[1]Li Tana, “A View from the Sea: Perspectives on the
Northern and Central Vietnamese Coast”, Journal of Southeast Asian Studies
37 (1), Feb. 2006, 100-101. Tác giả viết tên làng theo lối phiên âm mới,
không có chữ Hán kèm theo nên không chuyển sang chữ Hán Việt thông thường được.
Nhân tiện xin cảm ơn anh Lê Quỳnh BBC đã gửi tặng tài liệu.
[2]P. Hattaway, Operation China, Piquant,
California 2000, 169, 232.
[3]Viện Dân tộc học, Các dân tộc ít người ở Việt Nam
(Các tỉnh phía Bắc), Nxb. Khoa học Xã hội, Hà Nội 1978, 388, 389.
[4]Nguyễn Duy Hinh (Văn minh Đại Việt, Nxb. Văn
hoá Thông tin & Viện Văn hoá Hà Nội 2005, 148) dẫn Đông A liệt thánh tiểu
lục lưu giữ ở thôn Cổ Xá xã Phong Châu, huyện Đông Hưng, Thái Bình và ở các
nơi thờ Trần Quốc Tuấn. Tập nghiên cứu hơi dày (958 trang) so với thực tế cần
thiết, giá rút lại còn độ một phần tư thì tránh được cho tác giả khỏi mang tiếng
về bản quyền.
[5]Vũ Phương Đề, Công dư tiệp kí, Nxb. Văn học
2001, 209.
[6]x. 1.
[7]x. 2. Có lẽ tác giả ngụ ý nói tới “Việt tộc tam đảo”
– còn gọi chính thức là Kinh tộc (the Jings) – có khoảng hơn 15.000 người, tụ cư
sinh sống trong ba hòn đảo nhỏ là Vạn Vĩ (Wanwei), Ô Ðầu (Wutou) và Sơn Tâm
(Shanxin), huyện Phòng Thành, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc. BT
[8]Thơ văn Lí Trần, II, tập thượng, Nxb. Khoa
học xã hội, 1989, 801-802.
[9]Nhiều tác giả, Nam Ông mộng lục và những truyện
khác, Nxb. Văn học 2001, 16.
[10]Các chứng dẫn khác đều lấy của Toàn thư, Đại
Việt sử lược.)
Ông Tạ viết thế thì phần đông con cháu Mạc chẳng biết sắp xếp trục thời gian thế nào để hiểu rõ được. Ông hình như trêu cả đám vương thân quốc thích nhà Mạc dạt sang Tứ Thành rồi !
Tuy nhiên, tư liệu về Mạc Kính Thự mà ông Tạ sử dụng là qua cô Li Tana. Bây giờ, chỉ còn cách hỏi Li Tana, để đối chiếu, thì mới ra vấn đề.
Lời dẫn: Tin này đã lên trang Mạctộc ngay buổi chiều ngày 24/11. Bài và ảnh là của chủ biên trang mạng đó, bác Mạc Văn Trang (bác Trang là bố vợ của Philippe Papin. Trong loạt ảnh, có một chiếc chụp cảnh bác Trang tặng sách của con rể viết bằng tiếng Pháp và con gái ông dịch sang tiếng Việt cho bác Nhật, là cuốn Lịch sử Hà Nội).
Để lùi thời gian lại 2 ngày, bây giờ mới copy bài về blog này, lưu làm tư liệu.
Vì bản đi trên Mạctộc.com có vẻ không tốt lắm về mĩ thuật và kĩ thuật, nên tôi chỉnh lại phần kĩ thuật trình bày một chút. Nội dung thì nguyên xi.
—
HỌP MẶT MỪNG GS PHAN ĐĂNG NHẬT 80 TUỔI
Trưa ngày 24/11/2011 tại tầng 17 nhà hàng Ngọc Mai Vàng, số 44 phố Lê Ngọc Hân (Hà Nội), đã diễn ra buổi họp mặt thân mật mừng SINH NHẬT LẦN THỨ 80 GS TSKH PHAN ĐĂNG NHẬT, Chủ tịch Hội đồng Mạc tộc VN.
Sự kiện này được phối hợp đồng tổ chức bởi gia đình GS, Trung tâm bảo trợ văn hóa kỹ thuật truyền thống và Thường trực HĐMTVN.
Đông đảo người thân trong gia đình, bạn bè, các đồng nghiệp, học trò và một số anh chị em đại diện Mạc tộc đã đến Chúc thọ GS và dự bữa tiệc vui vẻ thân tình. Có hoa, có rượu tất phải có thơ, câu đối và những lời chúc mừng thắm thiết tình thân ái. GS đã có lời đáp từ rất súc tích, cảm ơn mọi người và nói về sự nghiệp, tình yêu, cuộc sống và tâm nguyện đóng góp cho dòng tộc trong những năm tiếp tục của cuộc đời.
Rất tiếc chưa có được bài phát biểu của GS để đưa lên.
|
 |
Thầy Khoa Năng Trình, đại diện Hội Đồng Mạc Tộc Hải Phòng chúc mừng
|
 |
Ông Mạc Văn Trang, Phó Chủ tịch HĐMTVN đại diện HĐMT chúc mừng
|
 |
Ông Thái Khắc Việt giới thiệu đôi nét về GS Phan Đăng Nhật
|
 |
GS Phạn Đăng Nhật phát biểu cám ơn
Kính chúc cụ thượng thọ
Bát thập thọ – khang – phúc Thiên ban
Chức phẩm uyên thâm giữa nhân gian,
Chẳng màng danh lợi, ngời chữ Đức
Như Nhật – Nguyệt quang, thọ thanh nhàn
24/11/2011
Khoa Năng Trình
(Pháp danh Thích Tự Quang)
Mừng bác Phan Đăng Nhật
Bác tám mươi mà ngở … sáu mươi
Chân nhanh, mắt sáng, miệng tươi cười
Lo toan việc họ lòng đau đáu
Mạc tộc đoàn viên góp mệnh trời !
24/11/2011
HOÀNG GIA CƯƠNG (HÀ NỘI)
LỜI CHÚC MỪNG CỦA HĐMT NINH BÌNH
Chúng tôi rất tiếc không biết được sinh nhật giáo sư Phan Đăng Nhât. Qua mactoc.com mới hay tin đó. Chúng tôi thực sự vui mừng chúc mừng cụ mạnh khỏe sống lâu, luôn là cây đại thụ của gia đình, anh em và họ Mạc ta. Ở tuổi cụ mà hết lòng với họ tộc thật là một tấm gương vô cùng trong sáng cho mọi người noi theo. Thay mặt cho hơn 30 chi họ Mạc và Gốc Mạc ở Ninh bình một lần nữa chân thành kính chúc cụ ngày một khỏe mạnh, cường tráng, minh mẫn sống cùng con cháu và dòng tộc chúng ta.
Lời dẫn: Về đến Hà Nội cái là phải tạm bắt tay vào việc chỉnh lí cái bài đã cho đăng lần đầu trong tập kỉ yếu nháp của Hội thảo nhà Mạc hôm trước (có thể xem lại ở đây).
Nhân đó, đọc lướt bài dưới đây của nhóm bác Hoàng Lê — bác cũng là con cháu của cụ Mạc Đăng Dung, và là một nhân vật chủ chốt trong việc xây dựng Mạc gia thế phả.
Bận quá, chẳng nói được thêm gì. Chỉ suýt phì cười vì thấy bác Lê ghi trong bài về một người thầy của tôi là "cố giáo sư Dương Quảng Châu".
Xin thưa lại với bác, là cụ Dương Quảng Châu chưa bao giờ là giáo sư đâu ạ. Xin hãy đừng nhầm cụ Dương Quảng Châu với cụ Dương Quảng Hàm !
Cụ Châu là một người trí thức Hoa – Việt sống một đời sống của người nông dân ở quê lúa Thái Bình. Cụ là một lão nông tri điền người Việt gốc Hoa (nhất định không chịu về Trung Quốc trong thời gian các năm 1978-1979). Thưở nhỏ, cụ vốn là người giao liên cho cụ Nguyễn Hải Thần thời kì các cụ này hoạt động ở Trung Quốc. Vì vậy, tôi hay gọi đùa cụ là "tiểu đồng của cụ Nguyễn Hải Thần".
Nếu có thể, thì xin gọi cụ là "Giáo sư ở ngoài đồng" (đối lập với "Giáo sư ở trên giảng đường") như có lần bác Trần Lê Sáng đã về Thái Bình và gọi cụ như vậy (đây là kể lại theo lời kể của cụ Châu).
—
PHÁT HIỆN THÊM BỐN BIA THỜI MẠC
BÙI ĐĂNG UYỂN – HOÀNG LÊ
Hà Nội
Chúng ta đều biết văn khắc Hán Nôm trên đá, trên đồng, trên gỗ… đều là nguồn tư liệu có giá trị liệu đích thực nên trong mấy thập kỷ của thế kỷ XX này, các nhà nghiên cứu đã chú ý khai thác, sưu tầm và cho ra mắt bạn đọc Văn bia Hà Nội (Tuyển tập), Văn bia Hà Tây, Văn bia xứ Lạng, Bia Văn miếu Hà Nội hoặc theo niên đại như Văn bia Lý Trần, Văn bia thời Mạc, hoặc tổng hợp như Văn khắc Hán Nôm Việt Nam… Tất cả đều có những đóng góp bổ ích cho nhiều lĩnh vực nghiên cứu khoa học. Riêng Văn bia thời Mạc Nxb Khoa học Xã hội 1996 do PTS Đinh Khắc Thuân sưu tầm, khảo cứu và dịch chú khá công phu và đối một vương triều tuy ngắn so với lịch sử, chỉ hơn một thế kỷ(1) nhưng không kém quan trọng trong lịch trình của các triều đại phong kiến Việt Nam mà đã công bố được 148 bia đâu phải là ít. Và Đinh Khắc Thuân cũng còn muốn bổ sung thêm một số văn bia khác hiện còn ở các địa phương. Gần đây, chúng tôi có phát hiện thêm ở Thái Bình, trong một cụm di tích chùa Đại Bi do bà Thái hậu Nguyễn Thị Thuận, vợ vua Trần Nhân Tông xây dựng cách đây 700 năm, có 8 tấm bia, trong đó có 4 bia thời Mạc (chủ yếu là bia có niên hiệu Sùng Khang 9 (1575), Hưng Trị 1 (1588), Hưng Trị 2 (1589) và Hồng Minh 2 (1592) thuộc triều đại Mạc Mâu Hợp) xin được giới thiệu cùng bạn đọc. Dưới đây là bản dịch của cố giáo sư Dương Quảng Châu. Xin lược phần phiên âm cho khỏi dài:
1. Bia Tôn tạo Đại Bi tự: Tạo năm Sùng Khang 9 (1575) do Tiến sĩ Cập Đệ khoa Bính Thìn niên hiệu Quang Bảo (1557) Binh bộ Triều liệt đại phu trong phủ Ứng Vương, quê xã Đoan Lâm, Bình Giang, Hải Dương là Đỗ Uông soạn văn bia. Môn đệ là Bảng nhãn Lều Quang Bật viết chữ để khắc bia.
Nội dung: Thôn An Lạc, huyện Thần Khê có chùa Đại Bi thực đáng là danh lam thắng cảnh thứ nhất của phủ Tân Hưng. Trước đây chùa vớt được một chiếc chuông đồng nổi lên ở sông, có khắc chữ là chuông của bà Hoàng thái hậu thời vua Trần Nhân Tông đúc (1279-1293). Chuông đánh tiếng âm vang, xa rộng, hiện nay vẫn còn (thời gian soạn bia). Năm Sùng Khang thứ 7 (1573) mùa xuân năm Giáp Tuất xây gác chuông lại đào được bia đá thời Trần. Cũng luôn năm ấy, đầu xuân lại tô và đúc tượng, làm nhang án, mở hội lớn. Học trò tôi là người làng đã ghi lại sự việc sau đây. Miền Nam nước ta các danh lam thắng cảnh so ra đâu cũng không bằng chùa nơi đây về vẻ đẹp và sự linh dị. Bởi chuông nổi ở sông, đào được cả bia đá đó là do thần Phật tạo ra. Việc được chuông, được bia phải chăng Trời Đất đã làm ra đấy, thành cái hay, cái đẹp của quốc gia đó sao? Chẳng phải là để ghi công đức đó sao? Vậy sao chỉ một chốn đất lành ở đây là luôn có điều lành, điều linh dị, linh ứng hiện lên, như vậy ở đây chẳng phải mở ra cho thấy trời đã sinh thành con người có nhân tâm cũng là thiện tâm đó sao? Vậy việc làm nhân đức yêu cầu không chỉ có bên ngoài mà yêu cầu bên trong tấc lòng cũng phải tốt đẹp. Ôi! Chùa đây mang tên Đại Bi thời chúng ta đều phải có từ bi làm tim gan, làm tai, làm mắt. Việc nhà Phật lấy từ bi làm nền, làm tốt đẹp thật là cao xa khó làm. Nhà Nho chúng tôi lấy từ ái làm nền móng, có thể thiết thực gần xa dễ hiểu, xin dốc hết lòng ra làm. Bầy tôi trước hết, anh nhường em, kính cha, con hiếu thảo, chồng vợ ân ái thuận hòa, bằng hữu tin cậy hòa hợp, đó chẳng phải là tháng ngày vằng vặc trăng sao như mọi lý lẽ luân lưu đó sao? Lý lẽ làm đúng làm tốt chẳng gì to lớn đó là vui đạo và mến đức. Giúp đỡ người nghèo khổ, chu cấp cưu mang kẻ thiếu thốn về mọi phương diện, đó chẳng phải là một điều chủ chốt của mọi người nhân đức đó sao? Ngoài lẽ trên, mọi việc làm tốt đẹp khác cũng nằm trong quy củ của phúc đức, còn như không muốn làm mà muốn được phúc đức báo đền, đó là việc làm không thể có. Tôi chưa từng nghe, nhìn thấy mà chỉ có làm tốt, làm lành mới là phương pháp, mới có nền nhân cõi phúc đến và không bao giờ hết. Còn cả trăm phúc ngàn nhân muôn lộc đến với con cháu mãi mãi bền lâu và ngày càng đầy đủ.
Nhà Nho, người theo đạo Phật là người quân tử, ai cũng coi việc làm từ thiện là việc lớn, bởi đó là học thuyết từ bi của Phật và từ ái của Nho giáo. Bia ghi, chuông khắc để lại là cốt để nhắc nhở con người luôn nghĩ đến đó mà cảm ứng, mà chiêm nghiệm mọi mặt. Bởi không có bia, có chuông cảnh báo, thời con người đâu có tự nhiên mà cảm ứng được đạo lý từ bi, bác ái ở đời. Nếu như có cảm ứng và chiêm nghiệm là đã mở lòng từ bi muôn thuở ở lòng người, mở ra biết bao điều hay, cái đẹp muôn thuở ở Nam bang nước ta.
– Tây quân phủ vệ ưng dương triều sở Võ đô uý Mĩ Bá Nguyễn Duy Hoàng.
– Phùng nhật ty Thuy Khê Bá Nguyễn Ngọc Châu. Mai Lâm Bá Nguyễn Diệu. Duy Trung Xã Trưởng Nguyễn Sĩ Liêu…
– Thôn trường Nguyễn Ngọc Tuân, Nguyễn Thế Nghi, Nguyễn Thế Giao, Nguyễn Triều, Đông vệ phẩm Lâm bá Nguyễn Đắc, Mai Giang bá, Nguyễn Hữu Thi cùng mọi tín thí chủ cúng tiền tạo bia.
2. Bia Đại tự đại bi. Tạo năm Hưng Trị 1 (1588)
Do Nguyễn Sơn ở xã Tây Am, Vĩnh Bảo soạn:
Nội dung: Xã An Lạc, huyện Thần Khê làm nhân tu đức, các vãi sai làm việc thiện, tạo mới sửa sang lại tượng cũ ở chùa, ghi lại bia sau đây: Bản xã đây vị Hội chủ cùng các sãi vãi làm việc thiện nên trước đây dưới triều vua Mạc – Đoan Thái thứ 2 (1586) ngày 27 tháng 2 đã hưng công tạo mới tượng Phật 16 pho và trùng tu tượng cũ 6 pho. Sang năm Đinh Hợi, ngày 15 tháng Giáp Trung (tháng 2 âm lịch) đã sơn son thếp vàng, ánh hào quang tỏa chiếu. Công việc hoàn thành, ngày 15 mở hội mừng công hoàn tất, cùng năm ấy ngày 15 tháng 8 mua đá làm bia, khắc chữ ghi công.
Hội chủ xã đây và các sãi vãi công đức họ tên liệt kê sau: Nguyễn Đình Quý tự Huệ Phúc, Nguyễn Chiêu tự Phúc Điền, Trần Công Trí tự Huyền Phát, Nguyễn Duy An tự Phúc Đạo, Trần Công Triều tự Phúc Quảng.
3. Bia Tân tạo các bi. Tạo năm Hưng Trị thứ 2 (1589).
Do Giám sinh Quốc tử giám Minh Luân đường Nguyễn Duy Thuận soạn, Nguyễn Bá Sơn ở Tây Am, Vĩnh Bảo khắc.
Nội dung: Xã An Lạc, huyện Thần Khê có chùa Đại Bi cổ kính, thuở xưa vớt được chuông đồng, do đó mà có tên là chùa Chuông.
Chùa ở phía Đông có gác cao, được liệt vào danh lam thứ nhất của trời Nam. Do đó các nhà tu hành quyên góp tiền bạc để xây dựng nên. Xét ra chùa đây không là di tích như Linh Sơn Quy Tàng (cổ tích thời Hạ Ân, Trung Quốc) thế nhưng đây là chốn đất đai phúc khánh lâu dài. Bởi lẽ phá đi rồi lại xây lại, bĩ cực rồi thái lai, càng dúi xuống dập đi rồi sau lại dấy lên, đó là cơ hội tốt bởi non sông vẫn như cũ, nhưng vũ trụ có đổi mới đúng là trở lại cổ xưa.
Hiện xã đây các sãi vãi, các nhà thiện tâm đầu năm đã dốc lòng dốc sức giúp cho việc lớn, làm thành từ không ra sắc, từ vô thành hữu. Từ chỗ gác chuông, do người mà đẹp thêm, quy mô thêm, ngày càng mở ra quy củ, chế độ lễ bái ngày càng bày đặt cao rộng hơn xưa. Cũng từ chỗ có gác mà chuông cũng điểm xuyết hơn lên, mỗi lần đánh chuông là tinh thần càng thêm phấn chấn. Đúng là trên cao tỏa ra ánh sáng lâu dài, đồ sộ đứng giữa trời, có gác chuông mới ở tại chùa xưa. Từ đó không chỉ sớm chiều lễ cầu phật thánh đông vui mà cũng lại đưa về lạc phúc cho nhân quần thế thái. Do vậy các sãi vãi, quý vị bảo tôi khắc chữ để lưu truyền được lâu dài. Tôi nay lấy tên chùa Đại Bi, lấy nghĩa chữ Đại Bi là quảng đại từ bi mà nói rằng: Nhà Phật lấy từ bi làm nhân nghĩa, vậy trong chữ nghĩa nhân là có lợi, bởi có nghĩa thời yên việc triều chính, nhà vua cũng yên ổn ở chỗ có nhân nghĩa. Triều thần an thân cũng do có nhân nghĩa. Làm cha mẹ được yên ổn không chỉ có con hiếu, mà có con hiếu chính do đã làm việc nghĩa. Anh em hòa thuận, vợ con tớ thầy yên ổn vui tươi, con cháu yên ổn, đâu phải bản thân ai cũng làm được mà phải có cội phúc nền nhân, tự xóm tự xã xưa để lại mới có. Do vậy muốn thân an phải có đức, không chỉ có bản thân mà phải muôn ngàn cháu con, toàn thể dân chúng cùng làm việc phúc đức, làm nhân nghĩa thì mới đạt được. Do vậy việc phúc đức nhân nghĩa không gì to lớn là ở đấy. Tuy làm việc phúc đức nhân nghĩa là mong muốn không nhìn được kết quả ngay đâu, giả như cầu lễ ở cửa Phật mà được phúc ứng bù đắp lại lợi ích ngay là không ai thấy. Chính bản thân tôi cũng chưa nghe thấy, thế nhưng phúc đức nhân nghĩa tích luỹ qua âm công, nhất định sẽ có dương báo mới mẻ sau này. Mong rằng quý vị cứ tin lời nói của tôi đây. Việc làm phúc đức nhân nghĩa là sau sẽ được báo rằng phúc đức nhân nghĩa. Vậy nên tôn không thể không viết lời minh rằng:
Thắng cảnh đổi mới
Bền vàng là lửa
Thiên lý nhân tâm
Chẳng sai gang tấc
Cổ tích Đại Bi
Gác chuông nay dựng
Hóa Phật sẽ đến
Bởi tại cửa trời
Ở miệng là Thiền
Hoa kình gieo ngọc
Làm lành được phúc
Đóng mở theo luật
Tín chúng: Nguyễn Bệ tự Phúc Hải tiến cúng 1quan, Nguyễn Chiêm tự Phúc Điền tiến cúng 1quan, Nguyễn Thế Nghi tiến cúng phiến đá.
Hội chủ: Nguyễn Bích hiệu Đức Tùng cúng 9,5quan, Trần Tiềm tự Phúc Thượng cúng 4 quan, 1 công, Nguyễn Sơn Bá huyền sĩ Nguyễn Thiện 9 quan…
4. Bia Tân tạo thiết kình đăng. Tạo năm Hồng Ninh thứ 2 (1592).
Do Giám sinh Quốc tử giám khoa Bính Tý Nguyễn Duy Thuân soạn, Nguyễn Bá Sơn ở Tây Am, Vĩnh Lại (Vĩnh Bảo) khắc bia:
Nội dung: Xã An Lạc, huyện Thần Khê(2), phủ Tân Hưng có ngôi chùa cổ Đại Bi, thời xưa nhân dân vớt được một quả chuông ở sông. Nhân đó chùa có tên là chùa Chuông. Cảnh chùa là danh lam số một cõi trời Nam. Ôi, chỉ là một vật như quả chuông đâu có liên quan đến chùa thế mà đã góp vào trong trời đất, công đức chưa ghi lại hết. Vậy đây thật là một công trình lớn. Từ đó các sãi vãi trong xã long thành đã bỏ ra đóng góp hoàn tất việc công đức lớn. Đầu xuân năm qua làm xong cây đèn sắt bệ đá, đức lớn đó nay để ở cửa chùa. Mùa đông làm xong bệ cửa chùa cũng sắt đá mà trước đây chỉ là đèn bộ gỗ mà thôi. Do thành tâm thành ý dốc sức vào mà chỉ qua một mùa đông nay là đèn sắt bệ đá. Bệ gỗ thành bệ sắt, đá có hoa đẹp bốn mùa tạo hóa. Đúng là đèn tỏ bệ hoa đẹp, như đồ sứ, như của báu. Đúng là đèn trăm năm tỏa sáng, tượng Phật vàng son huy hoàng, bệ hoa sáng loáng, sớm tối ở bên lâu đài rực rỡ thơm tho. Mong rằng trước sau những ngày đơn lệ hương thơm đầy dưới trên đầu mọi lớp sãi vãi cúng chùa An Lạc. Tôi đây soi ngắm thời gian qua lại, thời đèn sắt bệ đá hoa mang tên sắt thép, đó là lấy ý nghĩa ngũ hành kim loại đi đầu và cũng là chùa vốn mang tên chùa Đại Bi nên cũng có mở rộng long lành. Vậy từ bi là làm việc nhân nghĩa. Từ bi còn là vàng, là mùa thu, cũng có thể là từ ái của đạo Nho. Vậy lấy từ bi, từ ái là việc nhân nghĩa thời vua Nhân, bề tôi có nhân nghĩa, cho có chon hiếu kính, anh có em cung kính, chồng xướng là vợ tuỳ, suy đó ra cũng là những việc rất đúng đắn trong nhật dụng mà người ta thường làm vậy. Việc làm phúc lớn nhất không chỉ có vậy mà còn là muôn thuở con cháu cũng được hưởng phúc lành. Đổi lại, nói cầu phúc cầu lợi ở trong cõi mờ tối mà thấy ngay phúc lợi đưa lại. Chính tôi cũng chưa từng nghe thấy thế. Nhưng làm phúc, tích phúc đó là âm công thời ắt có dương báo, có lành vì đó là hình luôn bắt bóng, chẳng bỏ hình ta cầu tin không phải đó là lời bói toán đồng cốt. Các sãi vãi nghe tôi nói khắc vào đá để sáng tỏ mãi mải ở đời, là vàng là lửa, rõ việc tốt lành, một cây đèn sắt, muôn lớp vàng pha, đôi vầng nhật nguyệt bao thuở yên hàn, kìa nung là thép, thép huyện là hoa. Công ấy, đức ấy, trời đất không xa, từ sinh muôn quả, tích thiểu thành đa.
Hội chủ: Khâm sai Ngự doanh phó tướng kiêm Đông đạo mọi việc Binh bị quân vụ trực tiếp làm Đô đốc trưởng phủ đạo Bắc quân tướng Dũng Nghĩa công cúng tiền đồng 10 quan. Nguyễn Bệ tự Phúc Hải hàm Trung hiệu uý, Nguyễn Bổng tự Phúc Tiến quê xã Đặng Xá huyện Gia Lâm, tỉnh Hải Dương chức Đồng Tri phủ, tước Hùng thắng Bá cúng 1 quan, Đỗ Thiển cúng 1 quan, Trà Sơn Bá Huyền Sĩ Nguyễn Thiệu Trần tự Phúc Thượng, Trần Công Triều tự Phúc Quả…
Xã trưởng Bùi Đoàn tự Phúc Đa, Nguyễn Thị Hoan, Nguyễn Thị Lõi, Phạm Doanh tự Hỏa Sơn. Xã Trưởng Nguyễn Vịnh Bang, Nguyễn Duy Linh, Quan viên Nguyễn Sinh, Châu Thị Khê bái tiến cúng công đức.
Chú thích:
1. Vương triều Mạc với 10 đời vua (1527-1677). Năm đời vua đóng đô ở Thăng Long và năm đời vua sau đóng đô ở Cao Bằng. Tổng cộng 150 năm tồn tại.
2. Huyện Thần Khê: Thuộc phủ Tiên Hưng, trước thuộc trấn Sơn Nam, sau thuộc tỉnh Nam Định. Năm 1890 thuộc tỉnh Thái Bình. Sau đổi là huyện Hưng Hà, rồi Hưng Hà hợp nhất với Đông Quan thành Đông Hưng.
– Phủ Tân Hưng: Thời Lê thuộc trấn Sơn Nam, nhà Mạc đổi thuộc trấn Hải Dương. Thời Lê trung hưng trả lại cho trấn Sơn Nam. Đời Lê Kính Tông đổi lại là phủ Tiêu Hưng gồm các huyện Thần Khê, Hưng Nhân, Duyên Hà thuộc tỉnh Thái Bình.
Nguồn:
Thông báo Hán Nôm học 1998 (tr.461-469)
Chuẩn bị lên đường đi công tác, nên chỉ kíp ngó qua mấy cái tin đại loại như dưới đây
1 – Thông tấn xã Việt Nam (không có một cái ảnh nào)
Với gần 50 ý kiến, tham luận, hội thảo tập trung làm rõ hơn những đóng góp của nhà Mạc trong lịch sử Việt Nam trên các phương diện văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng, đào tạo và sử dụng nhân tài, phát triển kinh tế nông nghiệp, công thương nghiệp, quân sự và nhất là trong việc xây dựng quốc đô Thăng Long từ 1527-1592.
Một số tham luận đưa ra những lý giải về chính sách ngoại giao, nguồn gốc nhà Mạc, tình trạng di tích thời Mạc, di duệ nhà Mạc sau năm 1592 (thời kỳ ở Cao Bằng). Đặc biệt còn có một số tham luận về kết quả nghiên cứu thám sát ở trung tâm Dương Kinh và các vùng phụ cận, làm sáng rõ về diện mạo Dương Kinh-kinh đô ven biển đầu tiên của Việt Nam.
Trong các bộ chính sử thời phong kiến của Việt Nam như Đại Việt sử ký toàn thư, Việt sử thông giám cương mục, cũng như quan niệm của các sử gia đương thời trước thập kỷ 70 của thế kỷ XX thường coi triều Mạc là nguỵ triều, nghịch thần. Nhưng từ năm 1980 trở đi, giới sử học Việt Nam đã có cái nhìn cởi mở hơn, đánh giá đúng hơn về triều Mạc.
Hội thảo năm 1994 tại Kiến Thụy (Hải Phòng), quê hương của nhà Mạc đã nêu rõ, nên bỏ thành kiến và định kiến với nhà Mạc và có cái nhìn công bằng hơn như các triều đại phong kiến khác trong tiến trình lịch sử. Nhà Mạc thay nhà Lê sơ là một hiện tượng tiến bộ trong lịch sử. Nhà Mạc có những đóng góp nhất định về văn hoá, tư tưởng và phần nào đó về kinh tế.
Theo tiến sý Nguyễn Văn Sơn, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn khu di tích Cổ Loa-Thành cổ Hà Nội, trong các hội thảo khoa học về Hoàng Thành Thăng Long, từ khi phát lộ năm 2002 đến nay, nhiều nhà nghiên cứu đã quan tâm đến những đóng góp của nhà Mạc với kinh đô Thăng Long. Nhiều dấu ấn của nhà Mạc với Thăng Long được nghiên cứu và đang được công bố dưới dạng tư liệu nghiên cứu và di vật trong hệ thống trưng bày về những di vật thời Mạc để khẳng định các tầng văn hóa từ Đại La-Lý-Trần-Lê sơ-Mạc-Lê-Trịnh-Nguyễn trong gần 13 thế kỷ phát triển liên tục của Thăng Long-Hà Nội./.
2 – Sài Gòn giải phóng (cũng không có cái ảnh nào)
| Nhìn lại vai trò Vương triều Mạc trong lịch sử |
|
Thứ tư, 22/09/2010, 02:04 (GMT+7)
|
|
(SGGP).- Ngày 21-9, tại Hà Nội, Trung tâm Bảo tồn di tích Cổ Loa – Thành cổ và Hội Sử học Hà Nội đã tổ chức hội thảo Vương triều Mạc (1527-1592) với sự tham gia của nhiều nhà sử học, nhà văn hóa có uy tín. Các tham luận trong hội thảo tập trung vào chính sách ngoại giao của nhà Mạc với sách lược “thần phục giả vờ, độc lập thực sự”. Nhà Mạc cũng là triều đại có những bước tiến trong văn hóa, giáo dục, phát triển nông nghiệp và công thương nghiệp. Nhiều tham luận trong hội thảo đã đưa ra những phát hiện mới trong hệ thống các di tích thời kỳ này như văn bia, hệ thống thờ tự hay di chỉ khảo cổ. Trong các bộ chính sử thời phong kiến của nước ta, cũng như quan niệm của các sử gia đương thời trước thập kỷ 70 của thế kỷ 20 thường coi triều Mạc là “ngụy triều”, “nghịch thần”. Nhưng từ năm 1980 trở đi, trong giới nghiên cứu lịch sử bắt đầu có những cái nhìn cởi mở hơn, đánh giá đúng đắn hơn về triều Mạc. T. HÀ |
3 –
Lời dẫn: Bây giờ, tôi đang ở Hà Nội, và chuẩn bị lên đường đến Hội thảo nói trên.
Hội thảo sẽ diễn ra trong một buổi sáng nay, ngày 21/9/2010 (thứ Ba), bắt đầu từ 8h30 sáng, tại số 9 đường Hoàng Diệu, Hà Nội (trong khu vực Hoàng thành Thăng Long).
Thông tin từ ban tổ chức cho biết: có hơn 50 bài tham luận. Hà hà, 50 bài chỉ trong một buổi sáng, thì rõ ràng không thể đem ra trình bày hết được, nên hình như chỉ có 7 bài được đọc tại chỗ, còn lại thì "mời coi bản thảo kỉ yếu". Thế đấy, hội thảo khoa học ở cái xứ An Nam này, vẫn thế, chỉ hình thức làm sang vậy thôi, không có thực chất !
Tôi tham gia hội thảo và có tham luận (trích đăng tóm tắt ở dưới đây) thì không hề kì vọng về tính khoa học của các hội thảo đại loại như thế này, mà chủ yếu là vì nghĩa vụ (nghe các bác các chú trong họ đồn thổi 8 vạn cây số rằng hình như bà xã tôi là "hàng công chúa nhà Mạc", đại khái là chắt chút chụt chịt của cái bà Mạc Ngọc Lâm hiện còn thấy tượng bằng đá ở trong chùa Phổ Minh tại Nam Định, hu hu hu !).
Tôi đang có trong tay bài của bác K (độ này bác xuất hiện trên ti vi đều đều, với danh xưng mà các anh lớn trịnh trọng phát biểu là "anh hùng lao động" và "giáo sư hàng đầu của Việt Nam"). Một bài viết đọc lên kêu như chuông đồng Qui Điền, đẹp như một dải lụa, hùng tráng như một bài ca cách mạng, nhưng nói thật, là tôi nói với tôi: cái bài này nó như cái thùng không có gì ở bên trong, rỗng, chỉ thấy không khí !
Còn dưới đây là tóm tắt bài của tôi. Sau hội thảo, tôi sẽ chỉnh sửa và dự kiến công bố trên tạp chí chuyên ngành trước (sẽ dẫn link trên blog sau đó). Một bài viết vội (gồm 30 trang đánh máy), chẳng biết có đáng đọc hay không nữa.
—
Toan tính và số phận của các vị vua sau năm 1677 : Mấy ghi chú bước đầu về niên đại, và về thời điểm kết thúc của triều Mạc ở Cao Bằng, qua tham khảo kết quả nghiên cứu của các nhà sử học Trung Quốc
Giao
(Viện Khoa học xã hội Việt Nam )
—
Tóm tắt: Cho đến nay, về cơ bản, giới sử học Việt Nam đều thống nhất rằng, Mạc với tư cách là một vương triều thực sự chỉ tồn tại chính thức 65 năm từ năm 1527 đến năm 1593 (trải 5 đời vua, tính từ khi Mạc Đăng Dung lên ngôi đến khi Mạc Mậu Hợp bị quân Lê Trịnh bắt sống), và sau đó, thì tồn tại thêm 85 năm với tính chất là một lực lượng cát cứ từ năm 1593 đến năm 1677 (trải qua 5 đời vua, tính từ khi Mạc Toàn được cha là Mạc Mậu Hợp cho kế ngôi đến khi Mạc Kính Vũ chạy sang Trung Quốc sau khi Cao Bằng bị thất thủ)[i]. Ở bài viết này, qua tham khảo kết quả nghiên cứu của phía Trung Quốc, như sẽ trình bày dưới đây, chúng tôi đề xuất cách phân kì đối với Mạc bằng 3 khoảng thời gian và số vua Mạc tương xứng như sau: 1- Vương triều Mạc ở Thăng Long – Dương Kinh (1527-1593, gồm 7 vị vua), 2 – Vương triều Mạc ở Cao Bằng (1593 -1683, gồm 5 vị vua), 3 – Thế lực Mạc hậu Cao Bằng (chính xác hơn là thế lực mang danh vương triều Mạc sau năm 1683 vẫn tồn tại cho đến nửa cuối thế kỉ 18)[ii]. Nội dung chính của bài là bàn về những toan tính và số phận của 2 vị vua Mạc cuối cùng (vua đời thứ 11 và 12) hầu như chưa được nhắc đến (hoặc nhắc đến nhưng lại nhầm lẫn) trong nghiên cứu sử học Việt Nam cho đến thời điểm hiện tại: Mạc Nguyên Thanh (được xem là có niên hiệu là Vĩnh Xương), và Mạc Kính Quang.
[i] Tuy còn thấy những chỗ dị biệt trong tiểu tiết, nhưng có thể thấy quan điểm tương đối thống nhất này trong các nghiên cứu sau: Trần Trọng Kim 1920 (lần xuất bản đầu tiên), Vụ Bảo tồn Bảo tàng 1970, Viện Sử học 1996, Lê Thành Lân 1997, Đinh Khắc Thuân 2001.
[ii] Một chuyên gia về lịch sử Mạc và lịch sử quan hệ Trung Việt của Trung Quốc là Ngưu Quân Khải (sẽ trình bày cụ thể hơn ở dưới đây) đưa ra 3 thuật ngữ sau: 1 – Mạc triều (莫朝) tức “Triều Mạc”; 2 – Mạc thị Cao Bằng chính quyền (莫氏高平政权) tức “Chính quyền của họ Mạc ở Cao Bằng”; 3 – Hậu Cao Bằng Mạc thị thế lực (后高平时期莫氏势力) tức “Thế lực họ Mạc thời kì sau Cao Bằng” (xem Ngưu Quân Khải 2000). Cách chia 3 thời kì tồn tại của Mạc bằng 3 thuật ngữ trên, và những diễn giải liên quan đến 3 thời kì của Ngưu đã gợi ý cho chúng tôi đưa ra 3 thuật ngữ vừa đề xuất.
Sở dĩ chúng tôi tán thành cách chia thời kì của Ngưu là vì “Cao Bằng” được ông xem là một chìa khóa quan trọng đối với việc nghiên cứu Mạc. Như sẽ trình bày ở dưới đây, có nhiều giáo sĩ phương Tây đến Đàng Ngoài vào các thập niên 1620-1630 khi viết báo cáo (viết ngay lúc đó để gửi về Roma) đã gọi người đứng đầu chính quyền của Mạc ở Cao Bằng là “chúa Cao Bằng” (“chúa Canh/ciucanghe”) hay “vua Cao Bằng” (xem Chu Xuân Giao chủ biên 2010 : 110).
Tuy nhiên, khi đối sánh với cách phân kì đối với Mạc của Ngưu với của một số nhà nghiên cứu Việt Nam (tiêu biểu là Lê Thành Lân với hai thuật ngữ “vương triều chính thức” và “triều cùng thời” — sẽ trình bày kĩ hơn ở dưới), cộng với suy tính thêm của chúng tôi về vai trò quan trọng của Dương Kinh trong hệ thống địa bàn Thăng Long – Dương Kinh – Cao Bằng của Mạc, mà chúng tôi đã đưa ra 3 thuật ngữ mới: 1- Vương triều Mạc ở Thăng Long – Dương Kinh (1527-1593); 2 – Vương triều Mạc ở Cao Bằng (1593-1683); Thế lực Mạc hậu Cao Bằng (chính xác hơn là thế lực mang danh vương triều Mạc sau năm 1683).
Mạc Đăng Dung bắt chước các triều Lí – Trần ở nhiều điểm trong cơ cấu tổ chức quyền lực và hành chính. Việc xây dựng Dương Kinh (quê, nơi phát tích, hành cung và lăng tẩm) trong vị thế kết nối với Thăng Long (triều đình, kinh đô) của Mạc Đăng Dung cũng có thể xem như là một ví dụ (Lí xây dựng hành cung ở Đình Bảng, gọi là Bắc Kinh; Trần thì xây dựng Thiên Trường cung ở làng Tức Mặc, thuộc Nam Định ngày nay). Dương Kinh có thể là tên rút gọn của Hải Dương, tên của đạo thừa tuyên, nhưng cũng có thể là Nghi Dương, là tên huyện có làng Cổ Trai – nơi phát tích của Mạc, nay thuộc huyện Kiến Thụy thành phố Hải Phòng (Đinh Khắc Thuân 2001 : 170-173). Trong sử liệu thuộc thời Minh (Minh thực lục), Dương Kinh được gọi là Đô Trai. Vị trí chiến lược của nó được triều đình Minh nhìn nhận ra như sau: “Chỗ dựa của Phương Doanh (Mạc Đăng Doanh) là Đô Trai, vùng này gần biển, bùn lầy hơn 10 dặm, thuyền không ghé được. Kế hoạch của chúng nếu kinh thành không giữ được thì chạy đến Đô Trai, nếu Đô Trai không giữ được thì chạy ra biển”(xem Hồ Bạch Thảo 2009 : 426).
Tôi đang cố gắng tìm tư liệu sau:
Tác giả : 袁运福 (Viên Vận Phúc)
Bài viết: “论黎莫战争与莫朝的灭亡”(“Bàn về chiến tranh Lê Mạc và sự diệt vong của triều Mạc”)
In trong Tạp chí sau: 《东南亚纵横 Đông Nam Á tung hoành》số 2004年 第 2 期
Hiện nay, ở Việt Nam, tôi không có cách nào có được bản gốc của tư liệu này, mà lại rất đang cần gấp.
Bạn nào đang ở Trung Quốc hay Đài Loan, có số tạp chí này (hay có thể tìm ra nó một cách dễ dàng) hãy giúp tôi với ! Xin hậu tạ bạn nào giúp cho !
Trước đây, những năm 1995-1997, với tạp chí "Đông Nam Á tung hoành" tôi đọc qua con đường của Tạp chí Cộng sản, nhưng hiện nay người biên tập viên là bạn tôi ở Tạp chí ấy đã thuyên chuyển công tác.
Giao Blog 